Radom może i nie okazał się perłą w koronie turystyki nieoczywistej, ale (niespodziewanie!) spędziłam w nim przyjemną niedzielę. Wbrew obiegowym opiniom w Radomiu było i co zwiedzać, i co oglądać. I co zjeść też!
Radom: To miał być hard core i jazda bez trzymaki
Mój projekt turystyki nieoczywistej ’12 miast w 12 miesięcy’ nie byłby kompletny bez wycieczki do Radomia. To pewne.
Bez Radomia – narodowego chłopca do bicia. Wielkiego przegranego transformacji i reformy administracyjnej (pewnie Mili Państwo nie wiedzą, że symbol Radomia – pomnik Łucznika – swego czasu można było kupić za cenę złomu, to jest 1600 PLN). Bohatera niezliczonych podśmiechujek i niewybrednych żarcików. Miasta, o którym w zasadzie nie mówi i nie pisze się inaczej niż z pogardą.
Tymczasem Radom sroce spod ogona nie wypadł. To jedno z miast, które Kazimierz Wielki zastał drewniane, a zostawił murowane. Z historią sięgającą dziesiątego wieku. Żeby było zabawniej, historycznie od zawsze powiązane z Małopolską. Nie Mazowszem.
Jednak głównym motorem wyprawy do Radomia była ciekawość. Pojechałam sprawdzić czy Radom to coś więcej niż lotnisko – widmo, Rondo Narodowych Sił Zbrojnych i kilka McDonaldów*, a nade wszystko czy miasto naprawdę jest takie (w domyśle beznadziejne) jak je malują.
Spoiler: nie jest. Ale po kolei.
*kto choć raz nie był w radomskim Maku nic nie wie o życiu!
Od czego zacząć zwiedzanie Radomia? Od ulicy Żeromskiego
Podobno w Radomiu najciekawszy jest chronologiczny układ urbanistyczny centrum. Aby prześledzić jak zmieniały się style architektoniczne od wieku trzynastego do dwudziestego wystarczy spacer z Miasta Kazimierzowskiego ulicami Rwańską i Żeromskiego. Ta druga to naszpikowana zabytkowymi kamienicami i knajpami oś miasta i przyjemny deptak w jednym.
A piszę podobno, bo mi nie udało się przejść całej Żeromskiego. Na wysokości zabytkowego klasztoru bernardynów drogę zagrodziła ekipa filmowa „Klechy”. W roli tytułowej Mirosław Baka. W roli statystów siedmiuset mieszkańców Radomia. Producent wykonawczy Kuria Radomska. A Radom grał (niespodzianka) Radom, tyle że z czerwca 1976.
Ale po Żeromskiego kręcili się nie tylko statyści w retro ciuchach (pierwsza myśl: Radom ma wyrąbane na modę). Był jeszcze polityczny mityng pod pałacem Sandomierskim. Parada przebierańców (alternatywne haute couture? Wypatruję spódniczkę z plastikowych kubków), a wielka wiewiórka zapraszała do Inowrocławia. Z kolei w Parku Kościuszki dzieci biegały w katedralnym biegu św. Stanisława.
Do tego wszędzie ludzie. Nie tak dużo, aby trzeba było trenować łokcie, ale wystarczająco, aby poczuć się częścią miasta, które żyje.
I knajpy. Między Parkiem Kościuszki a placem Konstytucji nic tylko ogródki lodziarni, kawiarni, pubów i restauracji. W Radomiu śmierć głodowa nikomu nie grozi. Co najwyżej szok insulinowy po spożyciu porcji lodów jak dla chłopa od pługa z lodziarni Bosko (ul. Żeromskiego 44). Ale lody przepyszne, więc to nie było bolesne poświęcenie.
Jacek Malczewski urodził się w Radomiu
Zdziwieni? Ja tak. Wydawało mi się, że kto jak kto, ale akurat Jacek Malczewski jest bardziej krakowski niż sam Krak, a tu guzik. Radomska go wydała ziemia.
Kto ciekaw, gdzie malarz spędził pierwsze trzynaście lat życia powinien udać się na ulicę (niespodzianka!) Jacka Malczewskiego 8. Jednak uprzedzam, że kamienica niczym szczególnym się nie wyróżnia, więc wielkiej straty nie będzie, jeśli od razu obierze się kurs na Muzeum (niespodzianka!) imienia Jacka Malczewskiego (Rynek 11).
Te warte uwagi jest nie tylko ze względu na kolekcją obrazów swojego patrona, ale i resztę zdumiewająco eklektycznych zbiorów.
Atrakcje Radomia: Muzeum im. Malczewskiego
Z wystawy wynika jedno: Malczewski był potwornym narcyzem.
Niby żadna nowość, ale w Radomiu uderza to jakby bardziej. Gros tutejszej kolekcji to JA malarza odmieniane przez wszystkie możliwe przypadki. Włącznie ze słynnym tryptykiem „Mój pogrzeb” (i pośmiertną maską w ramach uzupełnienia). Do tego portrety rodzinne i kilka płócien symbolistycznych („Zatruta studnia z Chimerą”). Oraz rzecz zaskakująca: Akt!
Wystawę Jacka Malczewskiego uzupełnia galeria malarstwa polskiego XIX i XX wieku. Też dobra. Kupiła mnie obrazem Zofii Stryjeńskiej. I pięknym portretem dziewiętnastowiecznej damy pędzla Marii Nostitz-Wasilkowskiej.
Poza tym Muzeum im. Jacka Malczewskiego to (pardon my French) mokry sen amatorów taksydermii. Że wypchane zwierzęta to obowiązkowy element w regionalnych muzeach już przywykłam, ale ich ilość w Radomiu zdumiewa. Część tworzy przyrodnicze dioramy, resztę zebrano na wystawie pod niewinną nazwą „Gabinet dziewiętnastowiecznego przyrodnika” aka „Gabinet płodów”. Napiszę tak: jest dziwnie. I ciekawie też.
Na koniec, do tych wszystkich Malczewskich, Brandtów, Weissów, plastikowych dinozaurów, wypchanych zwierząt oraz gabinetu Leszka Kołakowskiego (kolejny syn ziemi radomskiej) dodano dział ‘Kultury Pozaeuropejskie’. Tu to dopiero są dziwa: tatami, kimona, przyodziewek samuraja, afrykańskie rzeźby, jakieś włócznie i lepianka z masy solnej. Pikanterii wystawie dodaje fakt, że proweniencja kolekcji nie jest do końca znana.
Informacje praktyczne: Wystawy stałe Muzeum im. Malczewskiego w niedziele zwiedza się bezpłatnie.
W pozostałe dni bilet kosztuje 10/18 złotych. Wystawy czasowe 8 złotych (stan wrzesień 2018)
Muzeum czynne jest od poniedziałku do niedzieli z wyłączeniem drugiej, trzeciej i kolejnych sobót w miesiącu. Godziny otwarcia zmienne. Lepiej sprawdzić przed wizytą.
Jeszcze więcej sztuki: Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia
Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia (ul. Kopernika 1) to atrakcja z gatunku ‘a miało być tak pięknie’.
No bo tak: pierwsza elektrownia w Kongresówce (gmach z czerwonej cegły, ponad sto lat) zmienia się w galerię, kino studyjne i kawiarnię. Brzmi dobrze. Wygląda też. I kawę też mają dobrą. Sprawdzone.
Gorszy interes z tą sztuką.
Dwa lata temu Gazeta Wyborcza grzmiała: Mamy w Radomiu jedną z dziesięciu największych kolekcji sztuki współczesnej w Polsce. Takie stwierdzenie budzi zrozumiały apetyty. Apetyt, który jednak pozostaje niezaspokojony.
Bo rzeczoną kolekcję sztuki Radom trzyma pod kluczem. Na próżno szukać jej w Muzeum im. Malczewskiego (oddział sztuki współczesnej w remoncie), ani w Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia, co podpowiadałaby logika i czego de facto życzył sobie Andrzej Wajda – główny darczyńca (dokładnie tymi słowy: powołana została do życia Elektrownia, by te radomskie zbiory polskiej sztuki współczesnej znalazły swoje miejsce i stanowiły stałe muzeum). Ale to było ponad dwa lata temu.
Wrzesień 2018. W Elektrowni Fangorów, Kantorów i Hasiorów ani widu, ani słychu. Zamiast tego skromna wystawa czasowa Leszka Lewandowskiego „Tańcząc w ciemnościach”. Dwanaście obiektów. Oglądania tak na dziesięć (wypełnionych kontemplacją) minut. Wystawa ciekawa, ale czy warta, aby do Radomia się specjalnie fatygować? (nie dotyczy hardcorowych fanów świetlówek i listew LED)
Puentą niech będzie jeszcze jeden cytat z GW: Cała nauka, która płynie z tej historii, jest taka, że Radom nie potrafi docenić tego, co daje mu wielki prestiż w obszarze kultury narodowej.
Radom ma fioła na punkcie pomników
Nie przypominam sobie drugiego takiego miasta (w Polsce), które w centrum nastawiałoby tyle posągów. I nieustannie dorzuca nowe!
Walory artystyczne? Rozmaite.
Malczewski koło Resursy się broni. Wyłaniający się z rabaty Chopin w Parku Kościuszki też. Wrażenie robi Pomnik Ofiar Getta w Radomiu z lat 50.. Do budowy obelisku użyto m.in. uszkodzonych macew z radomskiego kirkutu.
Nieudaną (bardzo) podobiznę pary prezydenckiej chętnie przykryłabym kapeluszem.
Ale takiego Jana Kochanowskiego w pozie, którą usprawiedliwia tylko obustronne zapalenie jąder (ewentualnie ciężka obstrukcja) nie radziłabym pokazywać dzieciom. Bo będą mieć koszmary. Na bank.
Pomniki – ławeczki. Pardon, stoliczki. Oba na placu Konstytucji 3 Maja. Można sobie cupnąć przy stoliku z Leszkiem Kołakowskim lub „zagrać w szachy” z Witoldem Gombrowiczem, który z Radomiem miał tyle wspólnego, że się tu przesiadał w drodze do majątku brata w pobliskiej Wsoli. Wystarczyło na pomnik, festiwal teatralny i nagrodę literacką dla najlepszego debiutu.
Ale, ale, w temacie pomników Radom nie składa broni. Wkrótce do Kochanowskiego i spółki dołączą (UWAGA!) m.in. sofiksy, maszyna do szycia Łucznik oraz serek homogenizowany Rolmlecz w skali 1:1: Będą rzeźby – symbole Radomia.
[EDIT] Będzie jeszcze Onufry Zagłoba: Jeden głos zdecydował o przyjęciu przez radę miejską uchwały o wyrażeniu zgody na ustawienie na skwerze Unii Wileńsko-Radomskiej pomnika słynnej postaci z Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Radom ma też zabytki i dobrą architekturę
A pisząc dobra architektura mam na myśli przede wszystkim dziewiętnastowieczne kamienice i pałace fabrykantów.
Niektóre są w stanie wybebeszonej ruiny, część wygląda jak gotowa sceneria filmu o powojennej Polsce (polecam przejść się ulicą Rwańską), ale już zabudowa ulicy Żeromskiego i Piłsudskiego trzyma się całkiem krzepko i wyglądają wcale okazale.
Kilka egzemplarzy szczególnie wpadło mi w oko.
Dawna willa Kulczyckiego. Dziś siedziba biblioteki (Piłsudskiego 12).
Klasycystyczny Pałac Sandomierski, dziś zdaje się urząd miasta albo coś w tym stylu (projekt Antonia Corazziego; Żeromskiego 53).
Pałac Karschów i Wickenhagenów – ogromna, eklektyczna rezydencja radomskich fabrykantów (pl. Konstytucji 3 maja 5). Przydałby się jej remont.
Gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Radomiu (projekt Henryka Marconiego; Focha 2/4). Aktualnie bez dachu, wkrótce ma zmienić się w hotel.
A obok uroczy mural Dyzio Marzyciel Natalii Rak na przedszkolu (a jakże!) im. Juliana Tuwima.
Resursa Obywatelska (Malczewskiego 16)
Miejsce (bardzo) wstydliwe: Miasto Kazimierzowskie
Miasto Kazimierzowskie to ta najstarsza, zabytkowa (żeby nie powiedzieć królewska) część Radomia. Z litości powinno się spuścić na nią zasłonę milczenia. Albo może lepiej przykryć listkiem figowym.
Nie zrobię Ci jednak Drogi Radomiu tej grzeczności.
A skoro już jesteśmy przy mniej oczywistych atrakcjach Radomia…
Wiem, że na sali są też miłośnicy ruder i barokowych szyldów. W Radomiu Wasze serduszka zabiją szybciej. To pewne.
I że jeszcze czarujące podwórka przy Żeromskiego. Rzecz niebywała, miasto samo rekomenduje ich zwiedzanie (W Radomiu aby poznać jego klimat warto zwiedzić oficyny zabytkowych kamienic na ulicy Żeromskiego)! Mi dwa razy nie trzeba było powtarzać.
No i co? Mówiłam, że nie taki Radom straszny, jak go malują.
Radom odwiedziłam w ramach mojego projektu turystyki nieoczywistej 12 miast w 12 miesięcy. Założenia są takie: raz w miesiącu jadę do miasta spoza turystycznej pierwszej ligi i testuję jego atrakcje (zwłaszcza kulturalne), infrastrukturę i kawiarnie, a także tropię ciekawą architekturę. Miasta, które odwiedziłam: Kielce, Jaworzno, Dobczyce, Tomaszów Mazowiecki, Jędrzejów, Będzin, Sosnowiec, Busko-Zdrój, Olkusz i Brodnicę.
Podobało się?
Postaw mi wirtualną kawę lub udostępnij artykuł znajomym. Da mi to poczucie, że to, co robię ma sens.
Po więcej pomysłów zajrzyj do spisu treści bloga.
No i zostań ze mną na dłużej, aby nie przegapić kolejnych tekstów.
Polub na Instagramie i Facebooku!
Lub zapisz się do newslettera z powiadomieniami o nowych artykułach.
DZIĘKUJĘ!
