Pustynia Błędowska to Sahara na miarę naszych (klimatycznych) możliwości. Za to wrażenie robi odwrotnie proporcjonalne do rozmiarów. Czytaj: DUŻE.
Taka piękna katastrofa
Powstanie Pustyni Błędowskiej jest przykładem szczególnego splotu uwarunkowań przyrodniczych i antropogenicznych.
To oficjalna wersja. Do mnie jednak bardziej przemawia wyimek z książki Hajstry Adama Robińskiego: średniowieczna katastrofa ekologiczna. Pod koniec dziewiętnastego wieku rozgrzeszy ją geograf Wacław Nałkowski (zbieżność nazwisk z Zofią, autorką Medalionów, wcale nie przypadkowa; Wacław jest jej ojcem).
Rozgrzeszy nazywając tę połać ziemi jałowej „polską Saharą”. Według Robińskiego robi to z przekory. Żart czy nie, wystarczyło. Lawina ruszyła. Od tamtej pory o lotnych piaskach koło Olkusza inaczej niż pustynia mówić i pisać się nie będzie. A Pustynia jest Błędowska, nie dlatego, że jej powstanie było (ludzkim) błędem. Wieś Błędów (dziś peryferyjna dzielnica Dąbrowy Górniczej) po prostu leżała na jej obrzeżach.
Dzieje Pustyni Błędowskiej to tragifarsa w odcinkach
Odcinek pierwszy: lodowiec. To on trzy miliony lat temu zwlókł na pogranicze Wyżyny Śląskiej i Olkuskiej nieskończone ilości piachu.
Odcinek drugi: Dziesięć tysięcy lat temu lodowiec ustępuje, a piach porasta sosnami.
Odcinek trzeci: Mamy średniowiecze, a pobliski Olkusz to zagłębie rud ołowiu i srebra. Kopie się je tu na potęgę i przetapia w prostych, opalanych węglem drzewnym, hutach. Morze polodowcowych sosenek idzie więc pod topór. Zostaje goły piach.
Odcinek czwarty: Wacław Nałkowski w Geograficznym rzucie oka na dawną Polskę (1888) wymyśla „polską Saharę”. Ale to już wiemy.
Odcinek piąty: Dwudziesty wiek. Polska pustynia udaje Afrykę. W czasie drugiej wojny światowej ćwiczy tu Afrika Korps. Dwadzieścia lat później Jerzy Kawalerowicz kręci „Faraona”. A Polskie Towarzystwo Astronomiczne testuje pierwsze rakiety.
Odcinek szósty: Nad Pustynię Błędowską nadciągają czarne chmury. Okoliczni mieszkańcy mają dość wymiatania piachu z progów domostw. Problem lotności pustyni znany jest od zawsze, ale dopiero władza ludowa na serio bierze się do dzieła i (jakieś sześćset lat po szkodzie) pustynię obsadza. Najpierw wierzbą kaspijską, potem sosnami i topolami.
Odcinek siódmy: Dwudziesty pierwszy wiek przynosi breaking news: Pustynia jednak lepsza niż las od linijki. Trzeba chronić pustynię! Ratować przed zarastaniem. Zaczyna się wielkie karczowanie.
Do 2014 roku udało się wylesić ponad 430 hektarów. Ale już dwa lata później widać było, że roślinność nie da za wygraną. Naukowcy nazywają to sukcesją. Jakby piach, który raz zakosztował wegetacji, już zawsze chciał być lasem. (Hajstry, s. 106-107)
Atakama to to nie jest. Sahara tym bardziej
To nie tak, że Pustynia Błędowska to piach bez końca. Co nie znaczy, że nie robi wrażenia. Oj robi, robi. Tyle że w kategorii 'osobliwość pejzażu’.
Z pewnej odległości wygląda jak:
Dziura w krajobrazie.
Lej po megabombie.
Oaza na opak (piasek w lesie, nie las w piasku)
I bardziej fantazyjnie:
Naleśnik gigant.
Pamiątka po wizycie UFO: Kosmici zwinęli tyle lasu ile dali radę i odlecieli w nieznane.
Albo to była koparka wielka jak stado mastodontów.
A może kwasu z nieba się ulało?
(ten ostatni pomysł wcale nie taki od czapy, bo kominy dawnej Huty Katowice migoczą w tle)
Zaskoczenie jest tym większe, bo po drodze nic tych widoków nie zapowiada. Zielone pagórki, trawa, las, wreszcie Chechło – wieś ulicówka jakich wiele w Małopolsce. Ostatni podjazd, jakaś kępa drzew i bach. Widok na wielkie piaskowe NIC.
Pustynia Błędowska: punkty widokowe
Pierwsze wrażenie robi się tylko raz, dlatego zwiedzanie (cóż, słowo trochę na wyrost) Pustyni Błędowskiej proponuję zacząć od punktu widokowego Dąbrówka w Chechle.
Z tarasu widokowego (dostosowanego do potrzeb osób z niepełnosprawnościami) można pogapić się na „małopolską Saharę” (okrutnie bawi mnie to określenie Pustyni Błędowskiej). Albo od razu wpłynąć na suchego przestwór oceanu. Czyli wejść na pustynię.
Paradoksalnie najtrudniejszym momentem 'eksploracji’ będzie zejście z Dąbrówki. Bo piach sypie się do butów, a stopy się zapadają, zdarza się, że i po kostki. Poniżej skarpy po pustyni spaceruje się już jak po plaży (minus ryzyko zmoczenia nóg).
Widoki z tarasu widokowego na wzgórzu Czubatka w Kluczach są mniej spektakularne. Zresztą – rzecz wymagająca dopowiedzenia – Pustynia Błędowska jest jedna, ale przedzielona Białą Przemszą i porastającym ją pasem zieleni. Z Czubatki roztacza się widok na część południową oraz lasy Błędowskie. Pustynię ogląda się tu z bezpiecznej odległości. Ryzyko piasku w butach zerowe.
Punkt widokowy Czubatka ma jednak nad Dąbrówką tę przewagę, że dzięki tablicom informacyjnym wiadomo na co się gapimy. Pustynia Błędowska – pustynią, ta opisu nie wymaga. Ale na horyzoncie majaczy też poligon, wieże (kościołów w Błędowie czy Kluczach) i kominy (dawnej Huty Katowice).
Pustynia Błędowska dojazd i informacje praktyczne
Po pierwsze i najważniejsze: mapy gugla do obu punktów widokowych na Pustyni Błędowskiej prowadzą bezbłędnie. Są też drogowskazy, ale dyskretne, więc trzeba ich uważnie wypatrywać.
Na miejscu bezpłatny parking (trochę na dziko). I samotne toitoiki. Innych wygód/atrakcji/podniet brak. I dobrze.
Bo Pustynia Błędowska to teren jeszcze turystycznie nieskolonizowany. Jeszcze, bo jest to miejsce z kosmicznym potencjałem i idę o zakład, że za dekadę będzie nie do poznania. Tylko od lokalnych włodarzy zależy, w którą stronę te zmiany pójdą.
Na razie jest tak:
Aby legalnie przenocować na Pustyni Błędowskiej, trzeba złożyć wniosek. Potem, jeśli wójt się zgodzi, podpisać umowę i jeszcze protokoły przekazania i zwrotu. „Korzystający zwraca udostępniony teren w stanie uporządkowanym i w wymaganym terminie.” (Hajstry, s. 97-98)
Fantazji wystarczyło też na kolejny punkt widokowy – kompleks wiat i kładek Róża Wiatrów w Kluczach. Jego obecność odnotowuję z pobudek czysto kronikarskich, bo po Czubatce i Dąbrówce Pustyni Błędowskiej było mi już dość.
Natomiast przetestowałam obiad dnia w Restauracji Rodzinnej w Domu Kultury „Papiernik” (ul. Rudnicka 2a w Kluczach). Cena (13 złotych) była adekwatna do smaku i jakości posiłku. Za to wnętrza restauracji bardzo przyjemne. I kawę też mają.
Jeśli będziecie jechać od strony Krakowa, koniecznie zajedźcie też do Olkusza! Klik tutaj, aby sprawdzić co warto w nim zwiedzić. A tutaj więcej pomysłów na jednodniowe wycieczki w okolice Krakowa.
[DOPISEK] Nadal nie pozbyłam się całego piasku z butów.
Natomiast bez względu na to czy na Pustynię Błędowską wybieracie się czy nie bardzo, bardzo polecam Hajstry Adama Robińskiego (Wydawnictwo Czarne) – książkę, która popchnęła mnie nie tylko do tej wyprawy. Czytajcie!
Podobało się?
Postaw mi wirtualną kawę lub udostępnij artykuł znajomym. Da mi to poczucie, że to, co robię ma sens.
Po więcej pomysłów zajrzyj do spisu treści bloga.
No i zostań ze mną na dłużej, aby nie przegapić kolejnych tekstów.
Polub na Instagramie i Facebooku!
Lub zapisz się do newslettera z powiadomieniami o nowych artykułach.
DZIĘKUJĘ!
