Nie napiszę: rzuć wszystko i jedź do Jędrzejowa. Napiszę: rzuć wszystko i jedź zwiedzać Muzeum im. Przypkowskich – zabytkową kamienicę rodu kolekcjonerów (m.in.) zegarów, książek, starodruków, porcelany i kuchennych utensyliów.
A może mój mały projekt ‘12 miast w 12 miesięcy’ powinien nazywać się ‘zjedź z trasy i sprawdź co się stanie?’? Ostatnio odwiedziłam Jaworzno. W lutym byłam w Olkuszu. Teraz Jędrzejów. Przez każde z tych miast przejeżdżałam setki razy. Nigdy nie było okazji/czasu/chęci (niepotrzebne skreślić), aby zajrzeć i przetestować ich turystyczną stronę.
Błąd. Rzecz tyczy się również Jędrzejowa, choć to miasto – jakby to delikatnie ująć – specyficzne. Ale po kolei.
Jędrzejów welcome to
Łapię ranny pociąg osobowy (nowiutki i klimatyzowany, co na trasie Kraków-Kielce nie jest regułą) i półtora godziny później melduje się w Jędrzejowie.
Pierwsze wrażenie – hm. Nie tego spodziewałam się po mieście z średniowiecznym rodowodem. Bo jedyne co widzę, to architektura z ostatnich pięciu-sześciu dekad z przewagą bloków w kolorach tęczy.
Choć między blokami sporo zieleni, więc jest w tym jakiś pokrętny urok.
Bliżej centrum pojawia się średniowieczny układ urbanistyczny – w miarę regularna (kładąc naciska na 'w miarę’) szachownica ulic a’la prawo magdeburskie.
Trafiam też na jeden z (nielicznych) jędrzejowskich zabytków – piętnastowieczny kościół św. Trójcy (w międzyczasie był jednak tyle razy przebudowywany, że wygląda jak wszystko inne tylko nie gotyk).
Wreszcie dobijam do rynku, który w Jędrzejowie dla niepoznaki nazywa się placem Kościuszki. Z drugiej strony nazywanie placu Kościuszki rynkiem byłoby sporym nadużyciem semantycznym. Dlaczego? To wyjaśni się za moment, ale najpierw główny cel wycieczki – Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie.
Chicago, Oksford, Jędrzejów
Muzeum Przypkowskich potocznie zwane jest muzeum zegarów słonecznych, co nie brzmi szczególnie zachęcająco.
(przynajmniej dla mnie)
Ale ‘staromodne mieszkanie rodu kolekcjonerów zegarów, książek, starodruków i kuchennych przyborów’ – to jak obietnica licznych niespodzianek! I zachwytów!
Ale, ale, zacznijmy od Feliksa Przypkowskiego – ojca założyciela muzeum (dosłownie i w przenośni).
Postać to nietuzinkowa. Jędrzejowski zasłużony lekarz. Kolekcjoner (prócz zegarów także starodruków i ekslibrisów). Przyjaciel marszałka Piłsudskiego. Astronom amator (przerobił taras na obserwatorium astronomiczne z teleskopem własnego pomysłu) i konstruktor zegarów słonecznych. Jego kolekcja zegarów gnomicznych jest trzecią na świecie (po Planetarium w Chicago i Science Museum w Oksfordzie).
W połowie dwudziestego wieku po Feliksie pałeczkę przejmuje syn Tadeusz Przypkowski – historyk sztuki i bibliofil, który kolekcję ojca rozszerza o potężny zbiór porcelany oraz kuchennych i stołowych utensyliów. I finalnie w latach 60. przekazuje państwu.
Toteż napisać, że jędrzejowskie muzeum to tylko zegary, to ćwierć prawdy i duże uproszczenie.
Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie – co w środku
Przede wszystkim wspaniałe wnętrza – część z nich ma oryginalny wystrój z czasów Feliksa Przypkowskiego. Zwiedzanie rozpoczyna się od gabinetu lekarskiego (który zresztą wcale na gabinet lekarski nie wygląda).
W oko wpadła mi marmurowa umywalka z zbiornikiem na wodę. I retro telefon na ścianie – jeden z pierwszych w Jędrzejowie. Albo wysłużona (dla niepoznaki przykryta kapą) kozetka, na której leczono kolejne pokolenia Jędrzejowian.
Dalej m.in. biblioteka, salon z kolekcją klepsydr (na czele z klepsydrą wodną), zegarami – świeczkami (jednorazówki, rzecz jasna) i zegarami słonecznych hand made. Sypialnia (niby staromodna, ale w sumie urządzona bardzo modnie), jadalnia z zakopiańskimi meblami (z zupełnie innej bajki niż reszta wyposażenia) i wreszcie mała kuchnia pełna dziwów z kolekcji Tadeusza Przypkowskiego (w tym prababcia lodówki – drewniana szafka z otworem na bloki lodu).
Jest też osobna sala poświęcona wyłącznie zegarom (a tam hit – zegar słoneczny z armatką, która salwą ma oznajmiać wybicie południa).
Z innych niezwykłości: dyplom – pamiątka pierwszej (a guzik, wcale nie komunii bo) wojny światowej. Albo osiemnastowieczne złote kurdybany na ścianach kolejnego saloniku. Do Jędrzejowa trafiły prosto pchlego targu z Anglii. I szafa zbita z rokokowej boazerii pałacu Czartoryskich w Puławach (!). Zakupiona jako mebel niewiadomego pochodzenia. Dopiero w czasie renowacji odkryto, co skrywa się pod warstwą czarnej farby.
A to jeszcze nie koniec przyjemności, bo na tyłach Muzeum im. Przypkowskich czeka prawdziwy tajemniczy ogród. Otoczony murem, z kaskadą wodną, krytą gontem altaną i zegarami słonecznymi. Wszystko to tonie w kwiatach, ziołach i zieleni. Piękne miejsce, do którego można codziennie, ot tak wejść z ulicy, bo Ogród Czasu jest otwarty dla wszystkich, a wstęp jest bezpłatny. Natomiast Muzeum im. Przypkowskich zwiedza się z przewodnikiem.
Jędrzejów – czwarty cud Siódemki
Uroda muzealnych wnętrz i Ogrodu Czasu uderza jeszcze bardziej w zestawieniu z resztą placu Kościuszki, ba, z całym Jędrzejowem.
I to jest ten moment, gdy posłużę się literaturą.
Ziemowit Szczerek w Siódemce tkankę miejską Jędrzejowa mianował czwartym z Siedmiu Cudów Siódemki.
Siódemka to tu, gwoli jasności, droga krajowa numer 7 na odcinku Kraków – Warszawa. Jędrzejów znajduje się (że tak powiem) po trasie.
Inne perły DK7 wg Szczerka to m.in. graffiti z Bitwą pod Wiedniem na wylotówce z Krakowa (Sobieski ma zeza, serio!), restauracja Zameczek w Książu Wielkim (na szczęście coraz szczelniej porośnięta winobluszczem) i dystrybutory paliwa przemawiające ludzkim głosem. Wszystkie cuda Siódemki tutaj.
Ale wróćmy do meritum, do Jędrzejowa.
Coś a’la literacki spacer po Jędrzejowie
(…) dotarłeś do tak zwanego jędrzejowskiego rynku. Kiedyś może i był ten tak zwany rynek rynkiem, i może nawet kiedyś jeszcze będzie rynkiem, ale na razie był po prostu rondem okrążającym szarobury trawnik z jakąś betonową dziurą w środku, która kiedyś zapewne miała być fontanną, ale zapomniano o tym już dawno temu i teraz była po prostu dziurą, specjalnie nieprzeszkadzającą nikomu, bo w sumie ledwo ją widać, a poza tym wszyscy się przyzwyczaili.
Tak więc jędrzejowski rynek był względnie niezabudowanym kawałkiem śmietniska w śmietnisku zabudowanym, które to śmietnisko nosiło ogólną dumną nazwę miasta Jędrzejowa. Budynkiem, który dominował w centrum miasta, był Dom Handlowy Piast, wyglądający tak, jakby najpierw go obsadzili uchodźcy z terenów opanowanych przez Złotą Ordę, a następnie każdy z tych uchodźców otworzył jakiś mały biznes.
Jędrzejów był idealnym reprezentantem małomiasteczkowej beznadziei Rzeczpospolitej Polskiej. Miastem o wiele bardziej idealnym niż Zamość, bo precyzyjnie pokazywał, co się stało z miasteczkami w tej części Europy, którą zajmuje państwo o nazwie Polska.
Mili Państwo, trudno z Ziemowitem Szczerkiem się nie zgodzić.
Pozostałe atrakcje Jędrzejowa
Muzeum im. Przypkowskich zwiedzone. Spacer po Ogrodzie Czasu checked. Rynek, a właściwie plac Kościuszki zaliczony. Dom Handlowy Piast (do którego po prostu nie można nie zajść) też.
Co dalej?
Wąskotorowa Świętokrzyska Kolej Dojazdowa – bardziej do oglądania niż korzystania. To znaczy kolejka wąskotorowa kursuje do Pińczowa, ale tylko w sezonie i tylko w niedziele.
(jeżeli istnieje coś takiego jak internetowy odpowiednik DH Piast to jest to strona Ciuchci Expres Ponidzie – operatora wąskotorówki).
Ale i tak można przespacerować się na stację Jędrzejów Wąski (ul. Dojazd 1), bo teren wąskotorówki jest otwarty, wstęp darmowy, a na miejscu czeka coś w rodzaju nieoficjalnego i miniaturowego skansenu kolejowego.
Jędrzejów ma też browar, ale nie dajcie się zwieść, że to drugi najstarszy, wciąż działający browar w Polsce. Pierwsze piwo może i uwarzono tu w 1823 roku, ale to nic nie znaczy, bo Browar Jędrzejów był wielokrotnie modernizowany. Dziś to fabryka piwa. Po prostu. Ergo nic ciekawego.
Z atrakcji (bardzo) nieoczywistych – znakomicie zaopatrzony second hand na Kościelnej 5.
(niżej podpisana obkupiła się nieprzyzwoicie; choć jest to – znów – miejsce specyficzne. Najwyraźniej klientela ma lepkie rączki, bo przymierza się na forum publicznym i pod ostrzałem kamer, a każdy ciuch, nawet za 2 zeta, jest zabezpieczony pikaczem)
No i wreszcie coś dla sakroturystów i miłośników churchingu – Archiopactwo cysterskie.
Jędrzejowskie opactwo słynie z bycia najstarszym (cysterskim) opactwem w Polsce, i z tego, że ostatnie lata życia spędził tu Wincenty Kadłubek (pisząc w tym czasie kolejny tom Kroniki Polski). Tu też spoczywają jego relikwia.
Klasztor podobno można zwiedzać. Teoretycznie w zorganizowanych grupach. Jak ma się to bycia turystą indywidualnym nie wiem, bo opactwo nie odpowiedziało na moją wiadomość. Ale może ktoś z Miłych Państwa był?
Nikt nie spodziewał się hiszpańskiej inkwizycji oraz takiego skarbu w Jędrzejowie. Dla Muzeum im. Przypkowskich i Ogrodu Czasu warto do miasta zajrzeć.
Wszystkie cytaty pochodzą z:
✓ Siódemka Ziemowit Szczerek, Korporacja Ha!Art, Kraków 2015.
Podobało się?
Postaw mi wirtualną kawę lub udostępnij artykuł znajomym. Da mi to poczucie, że to, co robię ma sens.
Po więcej pomysłów zajrzyj do spisu treści bloga.
No i zostań ze mną na dłużej, aby nie przegapić kolejnych tekstów.
Polub na Instagramie i Facebooku!
Lub zapisz się do newslettera z powiadomieniami o nowych artykułach.
DZIĘKUJĘ!
