Dla Glasgow był tym kim Gaudi dla Barcelony, a Hundertwasser dla Wiednia. Poznajcie Charlesa Rennie Mackintosha – ojca szkockiej secesji.
Gdy powiedziałam, że planuję zwiedzić Glasgow szlakiem projektów Charlesa Rennie Mackintosha, moja szkocka gospodyni aż podskoczyła z radości. – Architektura Mackintosha to jedna z najlepszych rzeczy, jakie przydarzyły się Glasgow i szkoda, że większość turystów nie ma o tym bladego pojęcia. Zatem moi mili najwyższa pora nadrobić to niedopatrzenie!
Tym bardziej, że Glasgow nie jest miastem szczególnie czarującym. Gejzerów atrakcji to tu nie ma, a urok niektórych dzielnic docenią tylko koneserzy mrocznej turystyki. I jeżeli jest cokolwiek, co do Glasgow przyciąga, to właśnie projekty Charlesa Rennie Mackintosha – ojca szkockiej secesji, którym inspirowali się wiedeńscy secesjoniści. Nie na odwrót.
Przygotowałam mały przewodnik po Glasgow tropem projektów i dzieł Charlesa Rennie, ale nim zabierzemy się za zwiedzanie…
Charles Rennie Mackintosh – kto zacz?
Architekt, projektant wnętrz i mebli, malarz, grafik. Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli secesji (na świecie, nie tylko w Szkocji). Niedoceniony za życia prekursor bauhausu i art déco. Wyprzedził swoje czasy (i mieszczańskie gusta) o kilka długości. W nagrodę umarł w zapomnieniu i nędzy.
Charles Rennie Mackintosh już jako nastolatek terminował w pracowni architektonicznej i równolegle uczył się rysunku na wieczorowych kursach w Glasgow School of Arts. Rzecz znamienna z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze wkrótce zaprojektuje nową siedzibę szkoły (i będzie to jego architektoniczne opus magnum). A na kursie pozna swą przyszłą żonę – Margaret MacDonald. Wspólnie z jej siostrą i mężem połączą się w kolektyw artystyczny The Four.
Czwórka stworzy podwaliny szkockiej secesji, zwanej po prostu stylem Glasgow, a przez złośliwców również spooky school (szkołą nawiedzoną). Faktycznie ich prace były bardziej mroczne niż to, co w tym samym czasie tworzyli Alfons Mucha czy Gustaw Klimt.
A skoro już jesteśmy przy kontynencie, to przełomem w karierze Charlesa Rennie Mackintosha było zaproszenie do Wiednia na 8. Wystawę Secesji.
Mackintosh rzucił Wiedeń na kolana. Z miejsca uznano go za pioniera i geniusza. Według jednej z relacji studenci Kunstgewerbeschule (czyli kuźni kolejnych secesyjnych talentów) mieli nieść go w triumfalnym pochodzie ulicami Wiednia.
Sęk w tym, że wiedeńska wiktoria nijak się nie przełożyła na popularność Mackintosha w Wielkiej Brytanii i ostatecznie okazała się początkiem końca jego kariery jako architekta. Kariery, która trwała raptem dwanaście lat. Inna sprawa, że Charles Rennie Mackintosh nie był artystą skłonnym do jakichkolwiek ustępstw. Nie zważał na koszty i zawsze stawiał na swoim. Wizja artystyczna über alles.
Skończyło się to tym, że rodzinne Glasgow na Mackintosha się wypięło, Londyn olał, a tak fetująca jego talent Europa, deportowała jako szpiega. Pod koniec życia Charles Rennie Mackintosh już tylko malował. A mając lat sześćdziesiąt umiera na raka gardła.
Dom Charlesa Rennie Mackintosha w Hunterian Art Galley
To nie tak, że Charles Rennie Mackintosh i Margaret MacDonald mieszkali w muzeum. Mieszkali za to na Florentine Terrace 6, ale tego domu (nawiasem mówiąc dosłownie trzy kroki z Hunterian) już nie ma. Rozebrano go w latach 60. dwudziestego wieku.
Zachowało się za to oryginalne wyposażenie, które wraz z układem pomieszczeń zrekonstruowano niemal 1:1 w specjalnej betonowej przybudówce do Hunterian Art Gallery (z tajemniczymi, lewitującymi nad gruntem drzwiami).
Urządzony bezkompromisowo apartament Mackintoshów był (i nadal jest) najlepszym showroomem ich architektonicznych idei i pomysłów na wnętrza. Pełen dzieł sztuki, wystudiowanych drobiazgów i geometrycznych mebli bardziej efektownych niż wygodnych (te fotele, trochę jak konfesjonały albo sekretarzyk jak mały, składany ołtarz).
Natomiast pozostaje dla mnie zagadką jakim cudem te kremowe puszyste wykładziny są idealnie czyste? (i nie, wzorem oldskulowych muzeów, Hunterian Art Gallery nie żąda zakładania papci)
Dla miłośników secesji pozycja obowiązkowa.
Wstęp płatny 6/3£. Zamknięte w poniedziałki.
Adres: 82 Hillhead Street
Herbaciarnie The Willow Tea Rooms w Glasgow
To była propozycja z gatunku lukratywnych i nie do odrzucenia. Na zlecenie herbacianej potentatki Glasgow Kate Cranston, Charles Rennie Mackintosh projektuje wystrój kilku luksusowych herbaciarni. A robi to dosłownie od A do Zet. Czytaj: od mebli po sztućce. Od dekoracji po mundurki kelnerek.
Naturalnie herbaciarnie miss Cranston Mackintosh wyposaża w swoje flagowe krzesła. Te można podzielić na krzesła z niskim i z niemożliwie wysokim oparciem. Jako że siedziałam na jednych i drugich, daję sobie prawo do stwierdzenia: krzesła Mackintosha niewygodne są nie tylko z wyglądu.
Z tradycji herbaciarni Kate Cranston wyrasta Willow Tea Rooms, w której odtworzono secesyjne wnętrza Mackintosha.
Byłam w Willow Tea Room na Buchanan Street i jest to miejsce bez dwóch zdań wspaniałe. Warto wybrać się tu na popołudniową herbatę (afternoon tea). Pod tą niewinną nazwą kryje się podwieczorek zdumiewającej obfitości: piramida sandwiczy, sconsów i ciastek oraz herbata (lub kawa). Wszystko to za 12,95£. Uczciwa cena za posiłek, po którym nie musiałam nic więcej jeść do kolejnego ranka.
Czynne codziennie.
Adres: 97 Buchanan Street
Secesyjna rezydencja dla miłośnika sztuki w Bellahouston Park
House for an Art Lover to najmłodsze dziecko Charlesa Rennie Mackintosha w Glasgow. Budynek zaprojektowany w 1901 roku na konkurs niemieckiego magazynu sztuki, realizacji doczekał się wiele lat po śmierci architekta, w 1996 roku.
Dziś dom jest czymś w rodzaju rezydencji do wynajęcia na imprezy okolicznościowe. W niektóre dni można go zwiedzać (wstęp płatny 6/4,5£; harmonogram). Codziennie zaś otwarta jest kawiarnia i sklep z pamiątkami.
Jako dodatkową zachętę dodam, że House for an Art Lover stoi w przyjemnym parku, otoczony intrygującymi rzeźbami (gigantyczne foremki na babeczki, słoń odlany ze złomu itp.) i w sąsiedztwie bardzo ładnej wiktoriańskiej dzielnicy willowej Bellahouston.
Adres: 10 Dumbreck Rd
The Lighthouse i Charles Rennie Mackintosh Center
W samym centrum Glasgow, w zaplutym zaułku (co i tak jest delikatnym określeniem tego jak się rzeczy z Mitchell Lane mają) ukrywa się budynek z czerwonego piaskowca, którym Charles Rennie Mackintosh zadebiutował w gronie architektów.
Kamienicę nazwaną Lighthouse (czyli latarnia morska), nasz bohater zaprojektował dla szkockiego dziennika Herald.
Lighthouse obecnie jest siedzibą Centre for Design and Architecture. Jedno z pięter poświęcono Mackintoshowi. Zobaczycie tu m.in. modele architektoniczne jego realizacji i oryginalne przedmioty, w tym (arcyniewygodne) krzesła. W bonusie najlepszy widok na Glasgow z tarasu widokowego na czubku wieży, której kamienica zawdzięcza nazwę.
Wstęp bezpłatny. Czynne codziennie.
Adres: 11 Mitchell Lane
Scotland Street School Museum
To z kolei ostatni projekt Charlesa Rennie Mackintosha wybudowany w Glasgow za jego życia.
Mackintosh uparł się na przeszklone wieże (styl baronialny się to ponoć nazywa) i tak gmatwał i chachmęcił projekt, że udało mu się je przeforsować, pomimo horrendalnych kosztów i znacznego przekroczenia budżetu. Ale więcej tej sztuczki nie powtórzył, bo szkoła przy Scotland Street okazała się łabędzim śpiewem jego kariery architekta.
Zamknięto ją w 1979 roku, a dziś działa w niej muzeum wiktoriańskiego szkolnictwa.
Wstęp bezpłatny. Muzeum nieczynne w poniedziałki.
Okolica z gatunku parszywych, odradzam spacery po zmroku.
Adres: 225 Scotland Street
Charles Rennie Mackintosh w Kelvingrove Art Gallery and Museum
Kelvingrove Museum w Glasgow to coś w rodzaju muzeum regionalnego na bogato (z darmowym wstępem!). Znalazło się w nim miejsce dla Charlesa Rennie i pozostałych członków grupy Four.
W muzeum zobaczycie m.in. wnętrze herbaciarni miss Cranston na Ingram Street.
(oraz osiem tysięcy innych obiektów; abstrahując od Mackintosha, Kelvingrove to jedno z najciekawszych muzeów w jakich byłam kiedykolwiek)
Czynne codziennie. Wstęp bezpłatny.
Adres: Argyle Street
Glasgow School of Arts – narodziny gwiazdy
Wyliczankę miejsc w Glasgow związanych z Charlesem Rennie Mackintoshem kończę jego opus magnum – gmachem Szkoły Sztuk Pięknych (w której, jako się rzekło, nasz bohater uczył się rysunku).
Projekt Glasgow School of Arts przyniósł Mackintoshowi najwięcej chwały i krytyki. Dla jednych budynek wyglądał jak więzienie, dla reszty jak dzieło samego Michała Anioła. Co znamienne (i ultra nowatorskie jak na owe czasy), projektant nie bał się pokazać konstrukcji budynku.
Do kanonu architektury wnętrz dwudziestego wieku przeszła zaś biblioteka i mogę tylko ubolewać, że znam ją wyłącznie ze zdjęć, bo Glasgow School of Arts pecha ma jak mało co…
Na przestrzeni ostatnich pięciu lat szkoła płonęła dwa razy. Ostatni raz dosłownie kilka dni po sto pięćdziesiątych urodzinach projektanta. Teoretycznie zaprószono ogień, ale bo ja wiem, czy to nie chichot losu?
(albo zemsta z zaświatów?)
W związku z tym Glasgow School of Arts nie można zwiedzać (i w obecnym stanie właściwie nie bardzo jest tu co oglądać), ale dla ultrasów Charlesa Rennie Mackintosha czeka małe visitor center (a w nim m.in. makieta Szkoły Sztuk) oraz sklepik z pamiątkami.
Adres: 164 Renfrew Street
Wybierasz się do Szkocji? Przeczytaj również:
➙ This is Glasgow | Opowieść o mieście niepospolitym (brzydkim, brudnym i fascynującym)
➙ Szkocja + Glasgow: instrukcja obsługi | Ceny, jedzenie, pamiątki i informacje praktyczne
➙ Atrakcje w Glasgow (z przewagą pierwszorzędnych darmowych muzeów!)
➙ Zamki, jeziora i góry, czyli jednodniowy roadtrip po West Highlands z lokalnym biurem podróży
➙ Okolice Glasgow: Wioska tkaczy New Lanark i wodospady na rzece Clyde
Korzystałam z Charles Rennie Mackintosh: życie i twórczość (1868-1928), katalog wystawy: 18 września – 31 października 1996, Galeria Międzynarodowego Centrum Kultury, Kraków oraz strony Charles Rennie Mackintosh Society.
Podobało się?
Postaw mi wirtualną kawę lub udostępnij artykuł znajomym. Da mi to poczucie, że to, co robię ma sens.
Po więcej pomysłów zajrzyj do spisu treści bloga.
No i zostań ze mną na dłużej, aby nie przegapić kolejnych tekstów.
Polub na Instagramie i Facebooku!
Lub zapisz się do newslettera z powiadomieniami o nowych artykułach.
DZIĘKUJĘ!
